خواب

در این روزگار مدرن که با سرعت، هیجان و استرس روزانه به شب می رسد بی خوابی یکی از مسایل شایع میان مردم شده است. برای شناسایی و مقابله با این تحفه روزگار مدرن چند راهکار علمی را پیشنهاد می کنیم...

بی خوابی یکی از شایع ترین اختلالات خواب است و کمتر کسی را می توان یافت که تجربه هرچند زودگذری از آن را نداشته باشد. آنچه افراد مبتلا به بی خوابی را دچار نگرانی و در بسیاری اوقات استیصال می کند تداوم و مزمن شدن بی خوابی است. مطالعات مختلف نشان داده اند کسانی که کمتر از ۶ ساعت یا بیشتر از ۹ ساعت می خوابند احتمال بروز مشکلات جسمی و روانی در آنها بیشتر می شود و هر چه افراد از این محدوده دورتر شوند به عنوان نمونه بیش از ۱۰ ساعت یا کمتر از ۵ ساعت بخوابند به مراتب با مشکلات بیشتری روبرو خواهند شد. اما قبل از هر چیز ۲ نکته را باید روشن کرد. اول تعریف بی خوابی و دوم نیاز به خواب. اگر بخواهیم بی خوابی را تعریف کرده و همه جوانب آن را توضیح دهیم لازم است انواع بی خوابی را بشناسیم.

● بی خوابی را تک بعدی نبینید

وقتی از بی خوابی صحبت می کنیم اغلب به یاد تاخیر در شروع خواب می افتیم. اینکه به رختخواب می رویم اما هر چه سعی می کنیم خوابمان نمی رود و افکار مزاحم مانع شروع خوابمان می شود. اما بی خوابی اشکال و انواع دیگری هم دارد. نوع دیگر بی خوابی، اختلال در تداوم خواب است. در این نوع بی خوابی، بیمار مکررا از خواب بیدار می شود و بسیاری از افراد، در به خواب رفتن مجدد هم با مشکل مواجه می شوند. نوع دیگر بی خوابی زود بیدار شدن از خواب است. به عنوان نمونه فردی که به طور معمول ساعت ۶ صبح از خواب بیدار می شود، مدتی است که به جای ساعت ۶، ساعت ۳ صبح از خواب بیدار می شود و این در حالی است که احساس می کند، نیاز خوابش تامین نشده و هر چه سعی می کند نمی تواند بیشتر بخوابد. این حالت در افراد افسرده همچنین به دنبال مسافرت به غرب جهان (آمریکای شمالی یا جنوبی) رخ می دهد. در نوع دیگر بی خوابی، فرد ۸ ساعت خواب معمول خود را دارد اما وقتی بیدار می شود احساس سرحالی و شادابی نمی کند.

بنابراین بی خوابی موضوعی ساده و یک بعدی نیست و انواع مختلفی دارد که افراد مختلف می توانند به یکی از انواع بی خوابی یا در یک زمان به چند نوع از انواع بی خوابی دچار شوند. مثلا هم در شروع خواب مشکل داشته باشند و هم مکررا از خواب بیدار شوند. مسلما درمان این بیماران سخت تر خواهد بود. به هرحال درمان بی خوابی، خوردن قرص های خواب آور نیست. این اقدام

نه تنها مشکل بیمار را حل نمی کند، بلکه درمان علت اصلی بی خوابی را نیز به تاخیر می اندازد.

● چاره اش قرص خواب آور نیست

از جمله داروهایی که به اشتباه به عنوان خواب آور مصرف می شود می توان به آنتی هیستامین ها، برخی داروهای ضدتشنج و برخی آرام بخش ها اشاره کرد. بسیاری از مبتلایان به بی خوابی از داروهای آنتی هیستامین به عنوان خواب آور استفاده می کنند در صورتی که این داروها برای درمان آلرژی و حساسیت های فصلی استفاده می شوند و خواب آوری برای این گروه از داروها، یک عارضه و اثر سوء محسوب می شود. سال هاست که داروسازان تلاش می کنند تا آنتی هیستامینی تولید کنند که اثر خواب آوری کمتری داشته باشد. حال، برخی از بیماران این داروها را به عنوان داروی خواب آور استفاده می کنند که اقدامی کاملا اشتباه است.

بنابراین با توجه به علت های فوق می توان به راحتی قبول کرد که درمان بی خوابی مصرف قرص های خواب آور نخواهد بود. به خصوص اگر بدانیم اکثر قرص هایی که افراد به عنوان قرص خواب آور می شناسند، اثر اصلی شان خواب آوری نیست، از مصرف این داروها اجتناب خواهیم کرد. از آنجا که بسیاری از داروهای خواب آور پس از مدتی اثر خواب آوری شان از بین می رود بنابراین بیماران مجبور می شوند داروی بیشتری مصرف کنند و از طرف دیگر چون علت اصلی بی خوابی در بسیاری از اوقات پیدا نمی شود، بنابراین مشکل بیمار همچنان به قوت خود باقی می ماند.

وابستگی به این داروهای خواب آور از یک طرف و عدم درمان علت اصلی بی خوابی و مزمن شدن آن از طرف دیگر باعث می شود تا درمان آن بسیار مشکل تر و پیچیده تر از مراحل اولیه بیماری شود. بنابراین توصیه اکید می شود مبتلایان به بی خوابی در مراحل اول بی خوابی برای درمان مراجعه کنند تا با سهولت بیشتر و سریع تر درمان شوند. مسلما درمان بی خوابی باید براساس علت آن انجام شود. متاسفانه بسیاری از بیماران خودسرانه و به توصیه دوستان و آشنایان، از داروهایی که معمولا عارضه آنها خواب آلودگی است، استفاده می کنند. این اقدام باعث می شود بی خوابی آنها برای ماه ها و حتی سال ها درمان اساسی نشود.

● شب کاری؛ شایع ترین عامل بی خوابی

شایع ترین و مهم ترین عامل بی خوابی، شب کاری است. بسیاری از شب کاران به علت مشکلات ناشی از شب کاری به خصوص به علت بی خوابی شب های بعد از شیفت کاری شان، مجبور به ترک کار خود می شوند چرا که بدن آنها نمی تواند تغییر ساعت خواب را تحمل کند. مطالعات نشان داده که بیش از ۲۰ درصد شاغلان مجبور به نوبت کاری و شب کاری هستند و بیش از

۶۰ درصد این افراد دچار مشکلات خواب به خصوص بی خوابی می شوند که در صورت عدم پیشگیری یا درمان، هم سلامت شان به مخاطره می افتد و هم در فعالیت ها و وظایف شغلی شان دچار خطا و حوادث بیشتری می شوند. این افراد باید در اولین فرصت به متخصصان طب کار جهت تنظیم برنامه های کاری خود مراجعه کنند